Door de ogen van Jan Taminiau: oeuvre-tentoonstelling in het Centraal Museum

Fragile. Handle with care. De waarschuwingsetiketten op de houten transportkisten van het Centraal Museum Utrecht konden het niet treffender verwoorden. Ragfijne kraaltjes, flinterdunne chiffonzijde, secure handsteekjes: de couturejaponnen van Jan Taminiau zijn adembenemend in al hun kwetsbaarheid. Zowel van een afstandje als wanneer je er met je neus bovenop staat. “Ik vind het belangrijk dat mijn jurken impact hebben op de catwalk en ook van dichtbij verrassen”, vertelt de modeontwerper tijdens de perspreview van zijn eerste solotentoonstelling Reflections waarbij hij zelf de rondleiding geeft. “Stel nou dat tijdens een diner het gesprek stilvalt, dan heb je door de mooie details van de jurk toch nog gespreksstof.”

““Mijn borduursels zijn nog belangrijker dan mijn jurken an sich. Borduurproeven zijn mijn landkaarten waarop ik zie welke keuzes er zijn gemaakt.”

Publiekslieveling

Kenmerkend voor de modetentoonstellingen in het Centraal Museum is dat de ontwerpen nooit sec op de pop worden getoond. Modeconservator Ninke Bloemberg: “We voegen altijd extra lagen toe door een deel van het proces en het onderzoek te onthullen.” Het gelaagde oeuvre van Jan Taminiau leent zich daar perfect voor. Het parcours voert langs zijn afstudeerwerk, proefmodellen, inspiratiebronnen, publiekslievelingen – het postzakjasje voor koningin Máxima, de koningsblauwe inhuldigingsjapon – en eindigt in zijn heiligdom: het archief met stalen. Taminiau: “Mijn borduursels zijn nog belangrijker dan mijn jurken an sich. Borduurproeven zijn mijn landkaarten waarop ik zie welke keuzes er zijn gemaakt.” Hij laat twee grote borduurramen zien en licht toe: “Eerst wordt de voorstelling met de hand op de stof geschilderd en daarna geborduurd. Het is de kunst om het voor- en achterpand exact op elkaar te laten aansluiten.”

Verborgen symboliek

Sommige japonnen zijn zo arbeidsintensief dat er met veertig tot tachtig man tegelijk aan wordt geborduurd. Pas op het allerlaatst worden de verschillende patroondelen aan elkaar gestikt. “Er zit een heel systeem in, want de jurk moet natuurlijk wel op tijd af zijn”, legt Taminiau uit. Aan het begin van zijn carrière werd het borduurwerk in eigen atelier gemaakt, inmiddels besteedt hij dit uit aan gespecialiseerde ateliers zoals Maison Lesage in Parijs. Ook India heeft een rijke traditie als het om borduren gaat. “Ooit kocht ik er een sjaal voorzien van mooie motieven. Ik had geen flauw idee wat de patronen betekenden. Tot iemand mij vertelde dat het volkskunst is van de Warli-stam uit Noord-India. Zij hangen een animistisch geloof aan waarin godinnen de hoofdrol spelen. Dit intrigeerde me zo dat ik sindsdien kleine godinnetjes borduur op veel van mijn jurken. Van een afstandje zal niemand dit opvallen, maar mijn vaste klanten weten het.”

“Couture gaat niet over de werkelijkheid of draagbaarheid, het gaat om de vrijheid van denken.”

Magisch moment

Functionaliteit is het niet het eerste waar je aan denkt bij de avondjurken van Jan Taminiau. En met zijn bekende zwevende hakken plaatst hij modellen letterlijk op een voetstuk. “Couture gaat niet over de werkelijkheid of draagbaarheid, het gaat om de vrijheid van denken.” Toch houdt hij wel degelijk rekening met elementen als draagcomfort en ook de zwaartekracht. “Het magische moment van schoonheid is als een jurk in beweging komt.” Een voorbeeld: bij veel van zijn ontwerpen concentreert het borduurwerk zich rond de taille. Als de jurk bedoeld is om in te dansen, maakt hij de onderkant vloeiender. Zo gaat de rok zwieren en blijft het lijfje door het gewicht van de borduursels mooi op zijn plaats. Hij ontwerpt ook bijpassende avondtasjes die aan de hand kunnen worden bevestigd. Een eeuwenoud idee in een nieuw jasje. Zo kan de draagster naast haar handtas een glas vasthouden en tegelijkertijd handen schudden.

“Een echte Jan is een gelaagde jurk die moeiteloos om de draagster heen valt, als een tweede huid, zelfs al draagt de jurk zeven kilo gewicht aan glaskraaltjes met zich mee. Hoe die gelaagde jurk eruit komt te zien, stem ik af op het individu.”

Experiment met zonlicht

De ontwerper verbindt zijn uitzonderlijk talent met een ongebreidelde nieuwsgierigheid. Ook nu grijpt hij het moment aan om een materiaalexperiment uit te voeren gedurende de looptijd van de tentoonstelling. Taminiau houdt van doorleefde, door de zon verbleekte kleuren. Speciaal voor Reflections ontwierp hij twee degradé-japonnen die opzettelijk aan natuurlijk licht worden blootgesteld. Pailletten beschermen de lijfjes tegen het zonlicht. Over vier maanden zal hij die eraf halen zodat het kleurverschil zichtbaar wordt. Op de vraag wat zijn handschrift typeert, antwoordt de ontwerper: “Een echte Jan is een gelaagde jurk die moeiteloos om de draagster heen valt, als een tweede huid, zelfs al draagt de jurk zeven kilo gewicht aan glaskraaltjes met zich mee. Hoe die gelaagde jurk eruit komt te zien, stem ik af op het individu.”

Met andere ogen

Vanwege de verwachte belangstelling voor de tentoonstelling werkt het Centraal Museum voor het eerst met timeslots. Er is ook een audiotour beschikbaar, ingesproken door Jan Taminiau zelf, die gratis te beluisteren is via een smartphone. De ontwerper neemt de bezoekers mee in zijn wereld en manier van kijken, zoals hij dat ook doet tijdens zijn intieme salonpresentaties. Met deze monumentale tentoonstelling, vormgegeven door Maarten Spruyt en Tsur Reshef, wil het Centraal Museum bezoekers met andere ogen laten kijken naar het werk van deze meester der couture. Taminiau wordt meestal geassocieerd met begrippen als ambacht en romantiek. De kracht van Reflections is dat je ook een andere kant van de ontwerper leert kennen: zijn collecties zijn ook vaak avantgardistisch en bij vlagen zelfs futuristisch. Of koningin Máxima ook ergens in de komende maanden naar Utrecht zal afreizen? Modeconservator Ninke Bloemberg: “Wie weet, ze heeft in elk geval een uitnodiging ontvangen.”

De tentoonstelling ‘Jan Taminiau: Reflections’ is 21 april 2018 tot en met 26 augustus 2018 te zien in het Centraal Museum Utrecht.

Foto’s: Natasja Admiraal voor FashionUnited

Video via Centraal Museum Utrecht. Bron:ANP Pers Support